Risico's en exogene ontwikkelingen

In dit hoofdstuk worden de risico’s en exogene ontwikkelingen genoemd, die effect kunnen hebben op het begrotingsresultaat 2024.

Ontwikkelingen arbeidsmarkt
De arbeidsmarkt is al een tijd gespannen. Dat betekent dat het moeilijk is om goed gekwalificeerd personeel te vinden en dat de arbeidsmarkt in toenemende mate ook aan gemeentelijk personeel trekt. Door de vergrijzing ontstaat er ook een hogere uitstroom. Dit zorgt voor hogere werkdruk bij personeel, verlies aan kennis en lagere flexibiliteit om nieuwe kennis en expertise aan te trekken voor nieuwe en bestaande maatschappelijke vraagstukken. De kosten van werving zijn aan het stijgen, net als de doorlooptijd van wervingsacties. Extra inspanningen zijn ingezet om het imago van Leidschendam-Voorburg als werkgever te verbeteren en meer geschikte sollicitanten te motiveren om bij Leidschendam-Voorburg te solliciteren.

Personeelstekorten bij partners
Diverse aanbieders van de gemeente hebben op dit moment moeite om goed personeel te vinden. Met aanbieders wordt regelmatig overlegd om een vinger aan de pols te houden, maar ook om na te denken over mogelijke oplossingen. Verruiming van arbeidstijden is bijvoorbeeld al doorgevoerd. Specifiek bij WMO kan het vergroten van de zelfredzaamheid mogelijk uitstel van huishoudelijke ondersteuning betekenen. Ook andere (innovatieve) vormen worden onderzocht om kwalitatieve zorg te blijven bieden aan hen die dat nodig hebben.

Huishoudelijke Ondersteuning
Voor huishoudelijke ondersteuning loopt er momenteel een onderzoek naar de tarieven die de gemeente betaalt. Aanbieders geven aan dat de CAO-ontwikkelingen sneller zijn gestegen dan de indexatie die is doorgevoerd. De resultaten van het onderzoek worden medio 2024 verwacht, waarna ook de financiële gevolgen inzichtelijke worden.

Nieuwe aanbestedingen
Ten aanzien van de maatwerkvoorziening Begeleiding heeft de gemeente met ingang van 2024 een nieuw contract voor Wmo-begeleiding, dagbesteding en kortdurend verblijf. Het inkoopproces is samen met de gemeenten Wassenaar, Lansingerland en Zoetermeer gedaan.
Het nieuwe contract bevat producten die beter aansluiten bij de behoefte van inwoners en gedurende 2024 worden de cliënten ingedeeld op deze nieuwe producten. De financiële gevolgen van deze nieuwe inkoop worden in de loop van 2024 zichtbaar en indien nodig in de tweede tussentijdse rapportage verwerkt.

Gecertificeerde instellingen
De invoering van het toekomstscenario kind- en gezinsbescherming zal een structurele oplossing moeten zijn voor de problematiek in de jeugdbeschermingsketen. Hiermee worden dubbelingen in werk eruit gehaald en kan er door lokale teams meer worden gedaan aan de veiligheid binnen gezinnen, in samenwerking met een Regionaal Veiligheidsteam. In de regionale proeftuin Haaglanden zijn de uitgangspunten van het Toekomstscenario beproefd en bereidt de regio zich voor op de aankomende stelselwijziging.
Met het bereiken van het landelijk akkoord tussen het Rijk en de VNG zijn in oktober 2023 afspraken gemaakt over het doorvoeren van een caseloadverlaging voor de jeugdbescherming en jeugdreclassering door middel van een landelijk tarief voor de wettelijke taken. Onze regio heeft eind januari 2024 ingestemd met de invoering van dit landelijk tarief met terugwerkende kracht vanaf 1 januari 2024. Hiermee is verreweg het grootste deel van de activiteiten van de GI’s gemoeid. Voor de financiering van de overige activiteiten wordt een voorstel uitgewerkt. De financiële gevolgen van de invoering van het landelijk tarief kunnen worden gedekt uit een extra structurele Rijksbijdrage en de huidige begroting (zie raadsbrief 3637). Om de administratieve lasten voor de GI’s te verlichten, wordt er regionaal gewerkt aan een efficiënter toeleidingsproces naar jeugdhulp. De krapte op de arbeidsmarkt is en blijft een risico.

Jeugdhulp
De jeugdzorguitgaven zijn sinds de decentralisatie in 2015 jaarlijks fors gestegen. De kostenstijging wordt veroorzaakt door een sterke stijging van de gemiddelde zorgkosten per jeugdige en in mindere mate veroorzaakt door een stijging van het aantal jeugdigen in zorg.
Het is niet te voorspellen of de groei van de jeugdzorguitgaven zal doorzetten. Groei van de jeugdzorguitgaven blijft een risico waarbij de stijging van de Cao’s een belangrijke factor is. Als de zorgvraag hoger is dan geraamd, is de gemeente wettelijk verplicht deze zorg te leveren. Er is een trend zichtbaar (lokaal en regionaal) waarin er een toename is in de complexiteit van zorg. Daarnaast is er voor bepaalde vormen van ondersteuning een wachtlijst.

Jeugdzorgplus
Door de landelijke en regionale ambitie om het aantal kinderen in de gesloten jeugdzorg terug te brengen naar nul in 2030, werken instellingen voor gesloten jeugdzorg samen met het landsdeel (vijf jeugdhulpregio’s) aan duurzame continuïteitsplannen en ontwikkelt de regio Haaglanden in afstemming met de overige regio’s in het landsdeel duurzame alternatieven. Bovenregionaal is afgesproken dat de kosten voor de af- en ombouw van de JZP binnen de middelen moeten vallen die het Rijk hiervoor beschikbaar stelt. Voor de transformatiekosten zullen de middelen die het landsdeel ontvangt voor het bovenregionale expertise netwerk (BREN) worden aangesproken, voor de frictiekosten is er een nieuwe SPUK frictiepot (zie raadsbrief 3638).

Hervormingsagenda Jeugd

De Hervormingsagenda Jeugd is vastgesteld, met als uitgangspunt het advies van de Commissie van Wijzen van 2021 ten aanzien van de bezuiniging van € 1 miljard vanaf 2027. De inspanningen die worden geleverd om de bezuinigingen te realiseren worden landelijk gemonitord. De uitkomsten zijn input voor een deskundigencommissie die beoordeelt wie verantwoordelijk is voor het financiële risico als de bezuinigingen niet worden gerealiseerd. De deskundigencommissie is begin april 2024 gestart.

Implementatie WAMS (Wetsvoorstel aanpak meervoudige problematiek sociaal domein)
De Wams is controversieel verklaard, met als gevolg dat de implementatie van de wet is uitgesteld tot een nader te bepalen datum. Door de projectgroep Wams is onderzocht wat de impact van de invoering van de wet zou zijn op de gemeente. Vanuit dit project is geconcludeerd dat een gedeelte van de nieuwe werkwijze (versterken van de aanpak meervoudige problematiek) alvast in een pilot uitgeprobeerd kan worden. Hierbij wordt enkel de doelgroep die openstaat voor deze aanpak meegenomen. Aan zowel de uitvoering van de pilot als de daadwerkelijke invoering van de Wams zullen kosten verbonden zijn. De omvang van de benodigde investeringen is op dit moment nog niet bekend.

Huisvestingstaakstelling statushouders
De taakstelling voor het huisvesten van statushouders is tot op heden nog niet gerealiseerd.
Om het voor gemeenten makkelijker te maken (tijdelijke) huisvesting te vinden voor statushouders heeft het Rijk een aantal regelingen opgezet via een taskforce. Tevens is er een wetsvoorstel in ontwikkeling die het voor gemeenten mogelijk maakt om zogenaamde “doorstroomwoningen” voor maximaal één jaar te realiseren. Hiervoor komt dan een aparte financiering (SiSa) beschikbaar. Momenteel zijn wij ook samen met het COA aan het onderzoeken of deze regeling een mogelijkheid is voor onze gemeente.

Mogelijke boeteoplegging door de Autoriteit Persoonsgegevens
De Autoriteit Persoonsgegeven (AP) is bezig met onderzoek naar schendingen van de AVG bij het uitvoeren van onderzoek naar radicalisering en extremisme door gemeenten. Hiervoor is ook Leidschendam-Voorburg bevraagd. Omdat de gemeente zelf al eerder (dossier 2650) heeft geconstateerd dat bij dit onderzoek in haar opdracht er schendingen van de privacy van personen heeft plaatsgevonden, dient rekening gehouden te worden met een boete die door de AP wordt opgelegd. Het maximum van de boeteoplegging, gebaseerd op jurisprudentie, wordt hierbij voorzichtigheidshalve aangehouden: € 700.000. Op verzoek van de accountant is hiervoor in de jaarrekening 2023 al een voorziening voor getroffen van € 125.000.

Vluchtelingenopgaven

Gemeenten hebben grote uitdagingen om de verplichtingen als gevolg van de 'Wet gemeentelijke taak mogelijk maken asielopvangvoorzieningen' (Spreidingswet) en de taakstelling statushouders uit te voeren. Gebrek aan betaalbare woningen en landelijke negatieve berichtgeving over asielzoekers zorgen voor begrijpelijke maatschappelijke onrust.
Het huisvestingsprobleem van vluchtelingen is urgent en daarom gaan de ontwikkelingen snel. Met name tijdelijke opvanglocaties worden door het COA gehuurd en de keuzevrijheid van gemeenten is beperkt. Dit zorgt er voor dat het belangrijk is om alle partijen steeds waar het mogelijk is, zo snel mogelijk te informeren.
In de gemeente Leidschendam-Voorburg zijn plannen voor de opvang van asielzoekers en is het streven om de taakstelling van de statushouders uit te voeren. Bij de behandeling van de Jaarstukken 2023 is daarom een voorstel ingediend om een reserve Vluchtelingen te vormen, zodat er voldoende middelen zijn voor eventuele extra organisatorische kosten.